Oorzaken van PTSS bij soldaten

PTSS: Een onzichtbare wond

Een posttraumatische stressstoornis is een aandoening die ontstaat na het meemaken van traumatische gebeurtenissen. Voor militairen kunnen deze trauma’s bijvoorbeeld voortkomen uit situaties zoals vuurgevechten, ontploffingen of het verliezen van kameraden. De symptomen van PTSS, waaronder herbelevingen, prikkelbaarheid, vermijdingsgedrag en slaapstoornissen, kunnen het dagelijks leven ernstig verstoren. Dit maakt het niet alleen moeilijk voor veteranen om hun plaats in de samenleving terug te vinden, maar kan ook leiden tot problemen in relaties, werk en hun algehele gezondheid.

De impact van PTSS reikt echter verder dan het individu. Families van veteranen met PTSS voelen de gevolgen vaak net zo sterk. Partners en kinderen kunnen onder andere te maken krijgen met emotionele afstand, woede-uitbarstingen of depressies bij hun dierbare. Dit legt een zware druk op gezinsrelaties en maakt duidelijk dat PTSS niet alleen een persoonlijke, maar ook een maatschappelijke kwestie is. Het is daarom essentieel dat er niet alleen aandacht is voor de getroffene, maar ook voor zijn of haar omgeving.

Hoewel PTSS vaak als een individuele aandoening wordt beschouwd, heeft het dus bredere implicaties. Families van veteranen met PTSS voelen de impact van de stoornis dagelijks, van emotionele afstand tot praktische uitdagingen in de zorg voor hun dierbare. Bovendien brengt PTSS aanzienlijke kosten met zich mee, zowel voor de veteranen zelf als voor de samenleving. Dit benadrukt de noodzaak van effectieve behandeling en adequate ondersteuning.

Waarvan kunnen soldaten PTSS krijgen?

Gevechtssituaties en blootstelling aan geweld

Een van de meest voorkomende oorzaken van PTSS bij soldaten is blootstelling aan gevechtssituaties. Tijdens missies in conflictgebieden worden militairen geconfronteerd met intense vuurgevechten, bombardementen en hinderlagen. Het horen van explosies, het zien van zwaargewonde of overleden kameraden en het voortdurend moeten vechten om te overleven, laten diepe sporen achter. De mens is biologisch geprogrammeerd om te reageren op levensbedreigende situaties door middel van de ‘vecht-of-vlucht’-reactie, maar wanneer iemand voortdurend in een staat van verhoogde paraatheid moet verkeren, kan dit leiden tot chronische stress en uiteindelijk PTSS bij de soldaat.

Daarnaast spelen de morele dilemma’s die zich voordoen in gevechtssituaties een grote rol. Soldaten moeten soms binnen een fractie van een seconde een beslissing nemen over leven en dood. Het doden van vijandelijke strijders of onbedoeld schade toebrengen aan burgers kan later leiden tot ernstige schuldgevoelens en morele verwondingen, hetgeen bijdraagt aan het ontwikkelen van PTSS bij de soldaat.

Het verliezen van kameraden

Militairen bouwen in de loop der jaren een hechte band op met hun kameraden. Zij vertrouwen op elkaar in levensgevaarlijke situaties en beschouwen elkaar vaak als familie. Het verlies van een kameraad in de strijd is dan ook een van de meest traumatische ervaringen die een soldaat kan meemaken. Het zien sterven van een goede vriend, het besef dat men zelf niets kon doen om hem of haar te redden en de overweldigende gevoelens van machteloosheid en schuld kunnen een diep litteken achterlaten.

Daarnaast kan het moeten achterlaten van gewonde of gesneuvelde kameraden in het heetst van de strijd traumatiserend zijn. Het gevoel dat men een vriend in de steek heeft gelaten, zelfs als de situatie geen andere keuze toeliet, kan jarenlang blijven knagen en kan uiteindelijk leiden tot PTSS bij de soldaat.

Gevangenschap en marteling

Een andere uiterst traumatische ervaring voor militairen is gevangenschap door vijandelijke troepen. Gevangengenomen soldaten worden vaak onderworpen aan fysieke en psychologische mishandeling. Marteling, langdurige isolatie, slaapdeprivatie en voortdurende dreigingen met geweld laten diepe psychische sporen na. Daarnaast leidt de onvoorspelbaarheid van gevangenschap tot een continue staat van stress, die lang na de vrijlating kan aanhouden en PTSS bij de soldaat kan veroorzaken.

Zelfdoding binnen de eenheid

Naast gevechtssituaties en geweld kan ook het meemaken van zelfdoding binnen de eenheid een diepe impact hebben op militairen. Defensiepersoneel werkt onder extreme druk en kampt vaak met onverwerkte trauma’s. Wanneer een kameraad ervoor kiest om uit het leven te stappen, kan dit leiden tot gevoelens van schuld en machteloosheid bij de achterblijvende soldaten. Zij vragen zich af of zij iets hadden kunnen doen om het te voorkomen en worstelen met de gedachte dat hun vriend of collega geen andere uitweg meer zag.

Seksueel geweld en mishandeling binnen defensie

Hoewel PTSS bij militairen voornamelijk wordt veroorzaakt door oorlogssituaties, kan ook seksueel geweld binnen de krijgsmacht leiden tot ernstige psychische schade. Militairen die slachtoffer worden van seksueel misbruik of mishandeling ervaren vaak een diep gevoel van schaamte, angst en machteloosheid. In een omgeving waar kameraadschap en vertrouwen centraal staan, kan een dergelijk verraad bijzonder verwoestend zijn. Bovendien ervaren slachtoffers vaak dat hun klachten niet serieus worden genomen of dat ze te maken krijgen met victim blaming, hetgeen hun psychische problemen alleen maar verergert.

Langdurige blootstelling aan stressvolle omstandigheden

Naast acute traumatische ervaringen speelt ook langdurige blootstelling aan stress een rol bij het ontwikkelen van PTSS bij soldaten. Militairen die maanden of zelfs jaren in conflictgebieden worden ingezet, leven voortdurend onder hoogspanning. Het constant alert moeten zijn, het gevaar van bermbommen en sluipschutters en het gemis van familie en vrienden dragen bij aan een mentale uitputting die uiteindelijk kan resulteren in PTSS bij soldaten.

Humanitaire missies en confrontatie met menselijk leed

Niet alleen gewapende conflicten, maar ook humanitaire missies kunnen bijdragen aan het ontstaan van PTSS bij soldaten. Militairen die worden ingezet in gebieden die getroffen zijn door natuurrampen, epidemieën of hongersnoden, worden vaak geconfronteerd met ongekend menselijk leed. Het zien van uitgehongerde kinderen, massagraven of complete steden die in puin liggen kan een diepe impact hebben. Vooral wanneer zij voelen dat zij onvoldoende middelen hebben om de situatie daadwerkelijk te verbeteren, kan een gevoel van machteloosheid zich opstapelen, hetgeen later kan resulteren in psychische problemen bij soldaten.

Problemen bij terugkeer in de samenleving

Naast de directe oorzaken van PTSS bij soldaten speelt ook de terugkeer naar het normale leven een belangrijke rol. Veel militairen ervaren na hun dienstperiode problemen met het vinden van hun plek in de maatschappij. De vaardigheden die zij in het leger hebben geleerd, sluiten vaak niet goed aan bij het burgerleven. Het gebrek aan structuur en kameraadschap kan leiden tot een gevoel van eenzaamheid en isolement. Relaties met familie en vrienden kunnen onder druk komen te staan, vooral wanneer er weinig begrip is voor de psychische littekens die een militair heeft opgelopen.

Bovendien kunnen triggers in het dagelijks leven oude trauma’s opnieuw oproepen. Een onverwacht vuurwerkgeluid, een drukke menigte of zelfs een geur die doet denken aan een oorlogsgebied kan een herbeleving uitlokken, waardoor de militair zich weer midden in het trauma waant. Dit belemmert niet alleen het dagelijks functioneren, maar vergroot ook de kans op sociaal isolement en depressie.